Za dynamicznym rozwojem Łodzi stała ciężka praca tysięcy pracowników fabryk włókienniczych. Właściciele tych zakładów budowali dla swoich rodzin przepiękne siedziby. Do największych łódzkich potentatów należeli Karol Scheibler i Edward Herbst. Pałace fabrykantów zachwycają do dziś przepychem, rozmachem i architektonicznymi detalami. Gdy przyjrzymy się biografii Herbsta, okazuje się, że potężny fabrykant miał ludzką twarz. Poznajmy go bliżej.

Kim był Edward Herbst

Zacznijmy zatem od tego, kim był Edward Herbst (1844-1921). Urodził się w Radomiu, a jego przodkowie pochodzili z Saksonii. Studiował w Warszawie w Szkole Głównej Handlowej. Do Łodzi przyjechał w 1869 roku i zrobił błyskawiczną karierę w zakładach należących do Scheiblera. Doceniano jego talent, pracowitość i zaangażowanie. Po ślubie (1875) z Matyldą Scheibler został zięciem samego Karola Wilhelma Scheiblera i współwłaścicielem jego fabryki. Po śmierci teścia w 1881 przejął kierowanie fabryką. Interesy Herbsta obejmowały także huty, kopalnie, cukrownie, browary m.in. w Czeladzi.

Na szczęście Edward Herbst widział coś więcej niż czubek własnego nosa i stan konta.

• Wspierał lokalną prasę „Dziennik Łódzki” oraz „Lodzer Zeitung”, ufundował drukarnię.
• Po śmierci córki Anny Marii (miała niecałe 10 lat) Matylda i Edward Herbstowie przekazali 200 tysięcy rubli na budowę szpitala dziecięcego (obecnie budynek szpitala im. Korczaka).
• Ufundowali chór w łódzkiej katedrze.
• Edward dołożył się także do budowy cerkwi św. Aleksandra Newskiego, choć sam był luteraninem.

Warto też nadmienić, że po śmierci Edwarda Matylda przekazała willę w Sokolnikach koło Łodzi na rzecz szpitala i działało w niej prewentorium.

Willa Herbsta w Sopocie

Ciekawostka – willa Herbsta znajduje się także w Sopocie przy ul. Kościuszki 29. Pierwotnie wykorzystywana jako willa letniskowa, a po I wojnie światowej Edward i Matylda głównie mieszkali w Sopocie i działali na rzecz miasta. Niestety zniszczona przez armię radziecką oraz przekształcona na kilka mieszkań straciła swój styl, gdyż zmian dokonano bez dbałości o detale.

Grobowiec Herbstów zachował się na cmentarzu komunalnym w Sopocie. Matylda „dołączyła” do męża w czerwcu 1939.

Łódź: Willa Herbsta – prezent ślubny

Łódzka willa była prezentem ślubnym od Scheiblera. Jako że pasją Edwarda było ogrodnictwo, koło domu powstała też szklarnia. W dawnym ogrodzie zimowym działa obecnie kawiarnia Alegoria. 

Ogród przy pałacu

Trudno nam było ocenić piękno ogrodu przy willi w lutowe, deszczowe i zimne popołudnie. Zdecydowanie warto pojawić się tutaj w miesiącach, gdy można zachwycać się pięknem roślin. Na filmach i zdjęciach dostępnych w Internecie prezentuje się znakomicie.

Na parterze willi przygotowano wystawę poświęconą rodzinie Herbstów. Dowiesz się więcej o ich działalności filantropijnej, obejrzysz stare zdjęcia willi w Łodzi oraz ich sopockiej rezydencji. Nie zapomniano o Annie Marii, najmłodszym dziecku Herbstów, które zmarło w 1899 roku.

Łódź: wnętrza pałacu fabrykanta Herbsta

Niestety wyposażenie wnętrz nie zachowało się, więc przy doborze mebli, tapet wzorowano się na starych fotografiach.

Przywitają Cię rycerze z brązu oraz ozdobna klatka schodowa, a potem już będzie tylko ciekawiej.

Wyposażenie wnętrz starano się dobrać tak, by było zgodne z duchem epoki, w której żyli Herbstowie. Wnętrza prezentują się znakomicie.

Największe wrażenie robi chyba salon lustrzany.

Sala balowa z balkonikiem dla muzyków pozwalała prowadzić bogate życie towarzyskie.

Na ścianach pałacu wiszą obrazy, które nie należały do rodziny. Choć zgromadzono w pokojach prace artystów pierwszej ligi (Wyczółkowski, Mehoffer, Ślewiński, Kossakowie, Gierymscy itd.), to obrazów nie da się podziwiać z bliska. A szkoda, wielka szkoda.

Udało się muzeum nabyć kilka przepięknych przedmiotów.

Łódź: Wystawa polskiego malarstwa

Pod hasłem Zbiory polskiej sztuki dawnej kryje się plejada wybitnych nazwisk.

Miłośnik polskiego malarstwa przełomu XIX/XX będzie zachwycony po odwiedzeniu tej wystawy, a której zaczątek stanowiła darowizna krakowskiego historyka, publicysty i kolekcjonera Kazimierza Bartoszewicza (1852-1930). Swój księgozbiór przekazał Miejskiej Bibliotece Publicznej w Łodzi, a dzieła sztuki przekazał miastu Łodzi. Do Łodzi trafiły obrazy: Norblina, Grottgera, Chełmońskiego. Dlaczego oddał „krakowskich” malarzy Łodzi, czyli Malczewskiego, Kotsisa i Hofmana? Taka była jego wola.

Kolekcja rozrastała się dzięki darowiznom od łódzkich przemysłowców – tak do kolekcji trafiły kolejne obrazy Malczewskiego, Kossaka, Matejki.

Jeszcze przed II wojną światową zbiory wzbogacił „Portret matki” Henryka Rodakowskiego, czy portrety autorstwa Olgi Boznańskiej.

Tzw. polskich monachijczyków reprezentują Alfred Wierusz-Kowalski, Maksymilian Gierymski, czy Józef Brandt.

Oprócz wymienionych wcześniej nazwisk znajdziesz tutaj jeszcze Wyspiańskiego, Michałowskiego, Aleksandra Gierymskiego, Kazimierza Sichulskiego. To co, kiedy wybierasz się do Łodzi?

Ta przepiękna kolekcja prezentowana jest w budynku dawnej powozowni, która pełni funkcję obiektu wystawienniczego od 2012 roku. Wyszliśmy zachwyceni. Nie przegap takiej smakowitej uczty dla oczu, gdy będziesz w Łodzi.

Łódź: Jak dotrzeć do pałacu Herbsta

• Możesz iść spacerem od Muzeum Kinematografii. Wystarczy przejść przez park Źródliska (na lewo od wejścia od muzeum), czas dojścia ok. 10 minut.
• Możesz też iść od przystanku pl. Katedralny/Piotrkowska i iść cały czas prosto ul. Tymienieckiego (niecałe 2 km), czas dojścia ok. 20-25 minut. To dobra opcja, gdy do pałacu Herbsta wybierzesz się po zwiedzaniu Centralnego Muzeum Włókiennictwa.
• Możesz też dojechać tramwajem do przystanku Kilińskiego/Tymienieckiego z dworca Łódź Fabryczna.

W Łodzi trwają (luty 2024) wielkie remonty dróg i torowisk, więc upewnij się na stronie MPK Łódź jak najwygodniej dojechać do pałacu Herbsta.

Podsumowanie

Jak pewnie się domyślasz, po wojnie w pałacu znalazły swoją siedzibę różne instytucje, przy okazji doprowadzając go do coraz gorszego stanu. Dopiero w latach 70. XX wieku budynek otrzymało Muzeum Sztuki w Łodzi, a remont trwał 14 lat. Pałac oddano do użytku w 1990 roku.

Nie można zrozumieć i poznać Łodzi bez przyjrzenia się dynamicznemu rozwojowi miasta w XIX i na początku XX wieku, za którym stali tacy ludzie jak m.in. Edward Herbst i jego teść.

By poznać trud pracy tych, którzy pracowali na zysk fabrykantów, warto zajrzeć do Centralnego Muzeum Włókiennictwa, które znajduje się całkiem blisko stąd. Do tego poszwendać się po Księżym Młynie, czyli mieście w mieście, które wyrosło między rezydencjami Herbsta i Scheiblera.

Muzeum Pałac Herbsta, oddział Muzeum Sztuki w Łodzi.
ul. Przędzalniana 72, 90-338 Łódź.