Twierdza Momcziłowa – bajeczne widoki i średniowieczny bohater

Twierdza Momcziłowa to nasze wielkie odkrycie, dzięki któremu poznaliśmy kolejny fragment niezwykle burzliwej historii Bułgarii. Czy słyszał_ś kiedyś o bułgarskim bohaterze o imieniu Momcził? Czym sobie zasłużył na pamięć? Dlaczego akurat temu miejscu nadano jego imię? Gdy dotarliśmy do twierdzy, my też nie mieliśmy bladego pojęcia, kim był Momcził. Widok z góry nas zachwycił, a historią zajęliśmy później. Zobacz, jaką przeplatankę widoków i historii przygotowaliśmy dla Ciebie.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. 20231001_113854-ink

Gdzie znajduje się twierdza Momcziłowa

To zapierające dech w piersiach widokami miejsce (Момчилова крепост), znajdziesz w Rodopach we wsi Gradyt (Градът), ok. 17 kilometrów do miejscowości Smolian (Cмолян) i ok. 110 kilometrów do Płowdiw (Пловдив). Na górę wyjeżdża się bardzo stromą i krętą drogą. Lepiej nie mijać się z innym samochodem. Parking wyznaczono niewielki, ale zmieściliśmy się.

Wstęp płatny, za parkingiem znajduje się kasa i centrum informacyjne.  

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. 20231001_114659-ink

Jak trafiliśmy do twierdzy Momcziłowa

Całkowicie przypadkiem. Pojawił się drogowskaz, a na hasło twierdza (крепост), aż nam się oczy zaświeciły. Błyskawiczna decyzja, ostre wejście w zakręt i pojechaliśmy w nieznane. I był strzał w 10. Zachwyt i myśl „chwilo trwaj”, bo stąd już tylko można dotknąć nieba.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. 20231001_113226-ink

Chyba nie jest to zbyt popularne miejsce wśród gości z Polski, bo jak później sprawdziliśmy, w przewodniku nie było o twierdzy ani słowa, w necie po polsku właściwie nic nie ma. Strona internetowa poświęcona twierdzy dostępna wyłącznie w języku bułgarskim (2024) – jeśli czytasz w cyrylicy, to spróbuj, bo warto. Pani w kasie była wyraźnie mile zaskoczona, gdy dowiedziała się, skąd jesteśmy. Poczuliśmy się jak odkrywcy. Wspaniałe uczucie. Dobrze, że znając cyrylicę, mogliśmy wczytać się w tablice informacyjne i zrozumieć znaczenie miejsca, do którego trafiliśmy zrządzeniem losu.

Momcziłowa twierdza - tablica informacyjna 20231001_120857-ink

Dzieje twierdzy Momcziłowa

Powstanie twierdzy wiąże się z czasami cesarza Justyniana I Wielkiego (rządził w latach 527-565), a twierdza, obecnie znana jako twierdza Momcziłowa powstała jako jedna w wielu twierdz w Rodopach, paśmie Starej Płaniny (Стара планина) oraz nad Dunajem, które miały chronić Bizancjum przed barbarzyńcami.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. 20231001_122636-ink

Forteca, choć zbudowana w tak trudno dostępnym miejscu, nie utrzymała się zbyt długo – spalili ją Słowianie w VI wieku.

Przypuszcza się, że została odbudowana w XI wieku.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. Na pierwszym planie fragment ruin. 20231001_112543-ink

Kim był Momcził

Ziemie, na których wznosiła się m.in. twierdza (wtedy pod nazwą Povisd) znalazły się w 1343 roku pod panowaniem rządzącego i grasującego w Rodopach Momcziła, któremu cesarzowa Anna Sabaudzka nadała tytuł despoty, a cesarz Jan VI Kantakuzen zaś nadał mu tytuł sebastokratora. Tak oto konkurujący władcy zabiegali o Momcziła, który jednak robił swoje i nie patrząc na cesarskie gierki, poszerzał swoją strefę wpływów m.in. o kolejne twierdze. Trzeba zaznaczyć, że Momcził pogrywał ostro z Kantakuzenem, przepraszał i rozrabiał dalej.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy ze ścieżki prowadzącej w dół. 20231001_112352-ink

Samowola Momcziła sprawiła, że cesarz wysyłał przeciwko niemu armię, która nie mogła jednak sobie z nim poradzić.

Bycie rozbójnikiem to nic nowego dla Momcziła, bo wcześniej już działał w grupie hajduków, która grasowała na granicy. Jako pierwszy, cesarz Andronik III Paleolog chciał wykorzystać potencjał Momcziła i jego bandy, dlatego zlecił mu chronienie ziem, które rozbójnik wcześniej…  plądrował. Momcził starych przyzwyczajeń nie mógł się pozbyć.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. Na pierwszym planie skała pokryta częściowo roślinnością. 20231001_125712-ink

Ziemie, którymi rządził i których jednocześnie bronił przed Turkami, sięgały aż Morza Egejskiego (zwanego w bułgarskiej tradycji/historii Morzem Białym). W 1344 Momcził ogłosił się niezależnym władcą w Rodopach i na wybrzeżu Morza Egejskiego.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy z wiaty na ścieżce prowadzącej górę. 20231001_111045-ink

Momcził ostro walczył o niezależność, lecz ostatecznie zginął 7 lipca 1345 roku w heroicznej walce z wojskami osmańskimi i… bizantyjskimi. Bitwa rozegrała się w miejscowości Peritheorion (bułg. Перитор / Peritor), na terenie dzisiejszej Grecji. Oprócz Momcziła, który miał wówczas 40 lat, zginęła zdecydowana większość jego oddziałów, które liczyły ok. 4000 ludzi.

Pień drzewa z przymocowanym drewnianym drogowskazem z napisem MOMCZIŁOWA KREPOST w języku bułgarskim 20231001_120304-ink

W ludowych przekazach pozostał bohaterem Bułgarów, ale też i Serbów, bo najważniejsze w jego historii jest to, że walczył przeciwko Turkom oraz był obrońcą mieszkańców Rodopów przed ich wpływami.

Momcziłowa twierdza. Flaga bułgarska na szczycie wzniesienia. Obok flagi stoi Karolina. 20231001_123803-ink

Podobno był niezwykle wysokim człowiekiem, o krzepkiej posturze. Jego charyzma przyciągała ludzi, którzy wierzyli w słuszność jego decyzji i woleli zginąć wraz z nim, niż się poddać.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy ze ścieżki prowadzacej w górę. Zmęczona Karolina opiera się o poręcz. 20231001_122037-ink

Kres twierdzy Momcziłowa

W latach 60 lub 70. XIV wieku wojska osmańskie zdobyły i spaliły twierdzę, która już na wieki została ukrytą ruiną na szczycie wzgórza.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. Flaga bułgarska powiewa na szczycie wzniesienia. Jarek w tle, w odległości kilku metrów za flagą. 20231001_113446-ink

Tracka świątynia

Zagospodarowanie tego niezwykle malowniczego miejsca jest jednak dużo starsze. Jak to w Bułgarii bywa, także i tutaj zachowały się ślady trackiej bytności. W V – IV wieku przed naszą erą istniała tutaj tracka kamienna świątynia. O trackiej świątyni skalnej doczytaliśmy, że mogła być aktywnie użytkowana aż do III-IV wieku, co ustalono na podstawie znalezionych fragmentów ceramiki. 

Zaś podczas prowadzonych badań archeologicznych w roku 2008 znaleziono także elementy świadczące o funkcjonującej tutaj średniowiecznej kaplicy z XIII-XIV wieku. 

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. Schody w dół prowadzą do szlaku wiodącego wzdłuż ściany skalnej. 20231001_115046-ink
Momcziłowa twierdza. Szlak turystyczny wzdłuż ściany skalnej. 20231001_115628-ink

Wykopaliska na terenie twierdzy Momcziłowa

Pod koniec XIX wieku pozostałości twierdzy zainteresowały badaczy, lecz dopiero w 1966 ruiny uznano za zabytek narodowy. Kolejne systematyczne prace archeologiczne zaczęto w 1986 roku, później przeprowadzono ponownie w latach 2007-2010.

Momcziłowa twierdza. Schemat ścieżek na terenie twierdzy, opis języku bułgarskim. 20231001_125030-ink

Zwiedzanie twierdzy Momcziłowa

Od parkingu i kasy droga w zasadzie wiedzie ostro pod górę, ale na szczęście parking znajduje się na tyle wysoko, że ostatnie strome podejście nie zajmuje już wiele czasu.

Momcziłowa twierdza. Trasa prowadząca w górę. 20231001_121625-ink

Za to w nagrodę można odpocząć w altance, a obłędny widok rekompensuje wysiłek.

Momcziłowa twierdza. Wiata, pod którą można odpocząć podczas mozolnego wchodzenia na górę. 20231001_122235-ink

Od altanki można iść w prawo lub w lewo, co nie ma większego znaczenia, bo i tak obejdziesz teren dookoła i dostaniesz się na najwyższy punkt z flagą Bułgarii, gdzie – wg archeologów – znajdowało się kiedyś najważniejsze miejsce trackiej świątyni.

Momcziłowa twierdza. Drogowskazy na szlaku wykonane z blachy w kolorze pomarańczowym, namalowane strzałki przypominają szpice włóczni. 20231001_130300-ink

I właśnie widok z tego niegdyś świętego miejsca powala na kolana.

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy. 20231001_113846-ink

Podobno także stąd załoga fortecy widziała przy dobrej pogodzie fortecę Smolian i fortecę Rudozem.

Stosunkowo niedawno, dzięki środkom UE, ruiny twierdzy przeszły wielką metamorfozę. Kładka biegnąca wzdłuż skał robi wrażenie, do tego nowe tablice informacyjne, altanka, ławeczki, a wieczorem można zobaczyć spektakl audiowizualny.

Momcziłowa twierdza. Widoczny z góry szlak przy ścianie skalnej. 20231001_124532-ink

Podsumowanie

Informacje na tablicach nie wyczerpały naszego zainteresowania, kim był Momcził, więc po powrocie do domu zaczęliśmy drążyć bułgarskie źródła. Trzeba przyznać, że postać ciekawa, a do tego tragiczna i kontrowersyjna.

Historia jest niewątpliwie interesująca i ważna, ale przede wszystkim dla widoków i spaceru ścieżką biegnącą wzdłuż skalnej ściany zdecydowanie warto tutaj się przyjechać. Polecamy gorąco!

Momcziłowa twierdza - widok na Rodopy, na pierwszym planie barierka punktu widokowego. 20231001_114026-ink

 

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Scroll to Top