Twierdza Modlin – malowniczo położony militarny kolos u zbiegu Wisły i Narwi. Zabytek wojskowej myśli inżynieryjnej, niezwykła pamiątka architektury obronnej oraz świadek historii. Czy masz ochotę zwiedzić jedną z największych i najlepiej zachowanych twierdz Europy? Wahasz się, czy to coś dla Ciebie? Zapewniamy, że nawet humaniści znajdą coś dla siebie. I nie jest to atrakcja tylko dla panów.
Krótka historia Twierdzy Modlin
Pierwsze historycznie potwierdzone militarne wykorzystanie terenu u zbiegu Narwi i Wisły miało miejsce w czasach tzw. potopu szwedzkiego. Król Szwecji Karol Gustaw w 1655 roku zarządził urządzenie w Modlinie obozu warownego w kształcie gwiazdy. Szwedzi wybudowali także most, by usprawnić swoje łupieżcze wypady.
Napoleon i Modlin
W grudniu 1806 roku Napoleon podjął decyzję, by w tym rejonie wybudować zaplecze dla dalszych działań jego armii w tej części Europy. Zadanie zaprojektowania twierdzy otrzymał inżynier i jednocześnie generał François de Chasseloup-Laubat (1754-1833). Już w 1807 przystąpiono do prac budowlanych.
Początkowo była to konstrukcja drewniano-ziemna, która miała pełnić głównie funkcję magazynów dla wojska. Dopiero w 1810 rodzi się koncepcja solidnej twierdzy, a prace nabrały tempa. Podobno w 1811 przy budowie twierdzy pracowało 19.000 ludzi – żołnierze, saperzy oraz okoliczni chłopi, cieśle, murarze itd.
Powszechnie wiadomo, czym zakończyła się ekspansja Napoleona na Wschód. Oblegana przez Rosjan twierdza skapitulowała 1 grudnia 1813 po wielu miesiącach oblężenia.
Królestwo Polskie i czas powstań
Po przejęciu kontroli nad twierdzą przez Rosjan, z księciem Konstantym na czele, niewiele się działo w kwestii jej rozbudowy.
Władzie rosyjskie dopiero po powstaniu listopadowym spojrzały na nowo na strategiczne położenie twierdzy oraz na możliwe wykorzystanie jej przeciwko Polakom, a rozbudowy i wzmocnienia domagał się sam Mikołaj I.
Modlin w 1834 roku przemianowano na Nowogieorgiewsk.
Car Mikołaj I (zm. 1855) wyjątkowo upodobał sobie twierdzę i odwiedził ją aż 17 razy. Miał tutaj nawet prywatne apartamenty, które jednak się nie zachowały.
Rozbudowa twierdzy pochłonęła miliony rubli i trwała od 1832 do 1864 roku. Plany przygotował generał inż. Iwan Iwanowicz Dehn (Иван Иванович фон Ден / Johann Jakob von Daehn). Dehn był Niemcem z pochodzenia, ale poświęcił życie służbie Cesarstwu Rosyjskiemu jak jego dziadek, ojciec i bracia. Odpowiadał także za rozbudowę twierdz w Brześciu, Dęblinie, Kronsztadzie.
Powstanie styczniowe – Modlin carskim więzieniem
Na początku lat 60. XIX wieku liczba więźniów była niewielka, a warunki znośne w porównaniu z Cytadelą w Warszawie. Po wybuchu powstania styczniowego sytuacja diametralnie się zmieniła, osadzonych przybywało. Jednocześnie przetrzymywano nawet 500-800 osób.
Codziennością stało się wykonywanie wyroków śmierci, inni jechali na Syberię. Szacuje się, że przez modlińskie kazamaty przeszło kilka tysięcy osób
Z czasem jeszcze powstały inne forty w pobliżu twierdzy, po 1864 roku rozbudowano koszary – mogły pomieścić aż 20 tysięcy żołnierzy. Intensywnie rozbudowano system uzbrojenia twierdzy.
Twierdza i XX wiek
W czasie I wojny światowej twierdza przeszła we władanie Niemców.
Natomiast podczas wojny polsko-bolszewickiej tylko na 2 dni udało się agresorom przejąć część fortów wspierających twierdzę.
W okresie międzywojennym budynki służyły szkoleniu polskiej armii.
Ciekawostka – w Modlinie działała stocznia, które budowała mniejsze jednostki pływające np. dla straży granicznej.
We wrześniu 1939 aż 15.000 żołnierzy broniło twierdzy. Twierdza skapitulowała 29 września, bo już nie było co jeść, czym się bronić, ani czym opatrywać rannych. Gen. Wiktor Thommée starał się wynegocjować jak najlepsze warunki dla swoich podwładnych.
Pomimo obiecanej wolności, która okazała się chwilowa, Niemcy aresztowali generała 7 listopada 1939 roku i wysłali go do obozu jenieckiego. Po wyjściu z niewoli udało mu się dotrzeć do Wielkiej Brytanii, ale w 1947 wrócił do Polski.
Twierdza po 1945 roku
Polska armia wykorzystywała Modlin jako ośrodek szkoleniowy, tutaj kształcili się między innymi saperzy, łącznościowcy i piloci. Powstało wojskowe lotnisko i działała Wyższa Szkoła Pilotów.
Po zmianach ustrojowych armia sprzedawała teren Twierdzy Modlin po kawałku, ale tego tematu nie będziemy komentować, by się nie denerwować. Nie czujemy się także upoważnieni do zdradzania informacji, którymi dzielił się z grupą przewodnik, ale niecenzuralne słowa cisnęły się na usta.
Zwiedzanie Twierdzy Modlin
Zanim pojedziesz na wycieczkę do Modlina, wybierz najpierw opcję zwiedzania. My serdecznie polecamy zwiedzanie z przewodnikiem, zwłaszcza podczas pierwszej wizyty w Modlinie – 3 godziny atrakcji i niezwykłych historii.
W cenie biletu mogliśmy zwiedzić także, ale już w samodzielnie, wystawę w Centrum Edukacji Historycznej Prochownia 197 oraz wyjść na Wieżę Czerwoną.
W przypadku samodzielnego zwiedzania nie masz jednak szansy wejścia na gigantyczny dziedziniec, nie zobaczysz przepięknej wieży wodnej, nie wejdziesz do pomieszczeń dawnych koszar, stołówki, kuchni, łazienek,więzienia itd.
Jeśli lubisz się szwendać tak jak my i zaglądać tu i tam – oczywiście nie łamiąc zasad – to znajdziesz jeszcze sporo ciekawych zakątków Twierdzy Modlin. Zobacz, co odkryliśmy. Lubisz takie klimaty?
Wieża Czerwona (Tatarska)
Wieżę Czerwoną zwano także Wieżą Tatarską, gdyż w niej mieszkali żołnierze-muzułmanie. Dlaczego mieszkali osobno? By uniknąć zatargów między żołnierzami na tle religijnym.
Z Wieży Czerwonej, a dokładnie z górnego tarasu, z wysokości 29 metrów, rozpościera się wspaniały widok na punkt łączenia się rzek, a tym samym na spichlerz. Przy dobrej pogodzie widać także Warszawę, ale nie mieliśmy tego szczęścia.
Spichlerz
Tajemniczy i jednocześnie piękny, choć zrujnowany budynek spichlerza znajduje się po drugiej stronie rzeki, tam gdzie Narew uchodzi do Wisły. Niestety stan techniczny i sytuacja własnościowa nie pozwalają na jego zwiedzanie. Wyobraź sobie, że w czasach carskich oba brzegi łączył most.
Spichlerz zbudowano w 1844 roku, autorem projektu był polski architekt Jan Jakub Gaya (1801-1849). Jako że spichlerz był zapleczem dla twierdzy, czyli obiektem strategicznym, więc został tak zaprojektowany, że na pierwszym piętrze znajdują się otwory strzelnicze. Swoją pierwotną funkcję pełnił krótko, bo do 1853, a do 1939 służył za magazyn sprzętu saperskiego.
Spichlerz bardzo mocno ucierpiał w 1939 roku.
Wystawa w dawnej prochowni
W Centrum Edukacji Historycznej Prochownia 197 poznasz historię Modlina od najdawniejszych czasów. Przyjrzysz się rozwojowi twierdzy i doczytasz o najważniejszych wydarzeniach. Miłośników historii polskiej wojskowości mogą zainteresować także mundury i pamiątki prezentowane na wystawie.
Sporo uwagi poświęcono niezwykłej postaci generała Thommée, którego władza ludowa skandalicznie potraktowała. Choć i tak miał dużo szczęścia, bo mógł jak inni, którzy wrócili z oflagów lub emigracji, wpaść w łapy UB.
Wieża wodna
Wieża wodna zwana neogotycką wieżą ciśnień z lat 40. XIX wieku służyła do pojenia koni. Po pierwsze zaskakuje ośmiobocznym kształtem.
Podejdź bliżej i przyjrzyj się detalom – czyż paszcze lwów nie są urocze?
Podsumowanie
Mamy nadzieję, że uda Ci zwiedzać twierdzę Modlin w kameralnej grupie, bo podobno w sezonie grupy liczą nawet 40 osób. Nie mieliśmy już czasu na szwendanie się po miasteczku, na przyjrzenie się domom dla oficerów i podoficerów, a rzuciły nam się w oczy jedynie daty 1899 i 1900 na ich fasadach. Następnym razem koniecznie musimy zarezerwować sobie więcej czasu też na spacer brzegiem Narwi.
Z czego utrzymuje się twierdza Modlin? Sprzedaż biletów to nie wszystko, a wręcz niewiele w skali potrzeb. Na szczęście twierdza cieszy się popularnością wśród filmowców, co wspiera budżet.
