Čičmany to wioska, która przyciąga gości z całego świata swoją wyjątkowością. Czym jest owa wyjątkowość? Otóż drewniane, ciemnobrązowe ściany domów pokrywają białe wzory zaczerpnięte z ludowych motywów. Czyż nie przypominają chatek z piernika? W polskim malowanym Zalipiu biją po oczach żywe, soczyste kolory, a w Čičmanach wszystko wydaje się być wyciszone, subtelne, utrzymane w obowiązującym kanonie. Chwilami można odnieść wrażenie, że dzięki magicznej mocy weszliśmy w pocztówkę sprzed stu lat, bo przecież Čičmany to Rezerwat Architektury i Kultury Ludowej.
Malowane Čičmany – jak to się zaczęło
Podobno wszystko się zaczęło jakieś 250 lat temu, ale kto pierwszy chwycił za pędzel?
Jedna z teorii na temat powodów ozdabiania ścian domów wzorkami głosi, że wapienny werniks miał chronić bejcowane belki domów. Inna wersja głosi, że białe wzory miały ograniczać nagrzewanie się w lecie domów, a pomysł zaszczepili tutaj bułgarscy osadnicy już w XIV wieku.
Rozbudowane ornamenty na ścianach, które widzimy obecnie, rozpowszechniły się w latach 20. XX wieku, gdy po wielkim pożarze w 1921 roku zmieniły się wzorki, którymi zdobiono odbudowane domy.
Wiadomo, że w XIX wieku zdobiono narożniki domów. Wzory na rogach domów miały także chronić domy przed złem, ozdabiano też ramy okien i otaczano wzorkami drzwi, by zabezpieczyć przed nieczystymi siłami miejsca, którymi zło mogło wejść do domu.
Wzory na chałupach
Pierwsze wzorki miały bardzo zdecydowanie proste formy – kropki, kreski, fale. Przecież od czegoś trzeba było zacząć.
Powtarzające się obecnie wzory nawiązują do haftów, które pojawiają się na strojach ludowych.
Trzeba jednak przyznać, że współczesne wzory nie wydają się być też jakoś szczególnie skomplikowane. Czy odważylibyśmy się chwycić za pędzel i coś takiego namalować? Raczej nie.
Kiedyś zajmowały się malowaniem domów gospodynie i nie korzystały z szablonów. Nie ozdabiano jednak budynków gospodarczych. Teraz nawet skrzynki na kwiaty, wiaty przystanków, balustrady na mostku rozświetlają białe wzory.
Także i panowie odświeżają malunki – widzieliśmy skoncentrowanego pana z pędzlem w dłoni. Podobno farbkę na bazie wapna zastąpiły już współczesne farby.
Ciekawostka – Słowacy wykorzystali motywy, które można podziwiać w Čičmanach na strojach reprezentacji Słowacji w Londynie 2012.
A motywy ludowe można zobaczyć nawet na samochodach we wsi. Nam się bardzo podoba taki lokalny patriotyzm, a Tobie?
Čičmany i stare domy
Najstarsze domy we wsi są oznaczone tabliczkami.
W dwóch miejscach we wsi – Radenov dom oraz położony po drugiej stronie ulicy dom numer (číslo) 42 – mieści się muzeum, w którym można zapoznać się z kulturą i tradycjami mieszkańców.
Kościół na górce
Górujący nad wioską barokowy kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z 1669 zbudowano na miejscu starszej świątyni. Wnętrze dość skromne, ale zachował się ołtarz główny z 1738 i boczny z 1803. Organy pochodzą z 1738 roku. Udało się zajrzeć do środka, bo akurat skończyły się chrzciny i w kościele było pełno gości, ale zdjęć wnętrza przyzwoitych nie mamy.
Nawet kopuła wieży kościelnej zasłużyła na wzorki.
Kasztel w Čičmanach
Przy głównej ulicy natrafisz na dwór (Kaštieľ Čičmany) z końca XVIII wieku, w którym można zjeść i przenocować (nie testowaliśmy).
Przed wojną dwór należał do niezwykle zamożnego grafa Leopolda Berchtolda (1863-1942) – ambasadora, ministra spraw zagranicznych Austro-Węgier.
Jak dojechać
Čičmany na szczęście mają połączenie autobusowe, więc osoby bez samochodu mogą wybrać się tutaj na wycieczkę z Žiliny. Opcje dojazdu można sprawdzić na stronie www.cp.sk.
Čičmany i parkowanie
My dotarliśmy tutaj samochodem. Na wjeździe do miejscowości wyznaczono parking dla turystów. Gdyby na nim nie było miejsca, to duży parking wyznaczono także na pagórku obok kościoła. Dojazd dobrze oznakowany.
Uwaga – parkowanie płatne dla przyjezdnych od 6:00 rano do 21:00. Dotyczy całej miejscowości.
Jak najbardziej jesteśmy za tym, by parking był płatny, żeby lokalny budżet zasilały wpłaty od tłumu, który im się przewala pod oknami, ale niech to będzie system wymyślony z głową. Niewiele brakowało, że wyjechalibyśmy stamtąd bez zwiedzania. Zagotowaliśmy. Opłatę można wnieść, wysyłając sms. I tu zaczyna się zabawa – polskie numery telefonów (testowaliśmy 3 numery, 2 operatorów), jak również czeski numer, który mam na stałe w telefonie, nie obsługują słowackiego systemu opłat parkingowych, bo jest to tzw. krótki numer. Zaparkowaliśmy pod tablicą z cennikiem najbliżej wjazdu do wsi i tylko opcja sms była opisana. Wystarczyłaby informacja, że system obsługuje wyłącznie wiadomości słowackich operatorów. Taki drobiazg.
Zaparkowany wcześniej bus zasłaniał tablicę na drugim końcu parkingu i nagle okazało się, dzięki poradzie słowackiego małżeństwa (oni też mieli problemy z systemem sms), że można skorzystać z kodu QR. I znowu zabawa – łączenie się z Internetem, pobranie aplikacji, karta płatnicza, kod z banku… Zmarnowaliśmy ok. 20 minut na zabawy z „przyjaznym i prostym” systemem. Testowanie telefonów, czekanie na potwierdzenia sms, które nie przyszły, i wreszcie sukces – udało się zapłacić za parking.
(Nie) przyjazny system
I kolejny urok tego systemu – opłatę można wnieść za godzinę lub od razu za cały dzień. Po kiego grzyba nam cały dzień? Nie można od razu zapłacić za 2 godziny, co byłoby logiczne – bo oblecenie wsi wraz z kościołem zajmuje około godziny, a druga godzina na muzeum i ewentualnie na tzw. kawkę. „Przyjazny system” sprawił, że odjechaliśmy ze wsi 2 minuty przed końcem ważności wniesionej za godzinę opłaty. Nie byliśmy w muzeum, ani nie przetestowaliśmy żadnej kawiarni. Przez brak pomyślunku organizatorów tego systemu zrobiło się nerwowo. W aplikacji pojawiło się powiadomienie, że kończy się czas opłaconego postoju.
Wypatruj tablicy z kodem QR – zaoszczędzisz sobie nerwów 😉
Podsumowanie
Trzeba przyznać, że Čičmany to piękna miejscowość, taka z lekka baśniowa. Ciekawie byłoby tu zajrzeć w zimie, oczywiście takiej ze śniegiem, porządnej. Już oczami wyobraźni widzimy te ciemne chałupy wyłaniające się z zasp, gdy wzorki będą robić wrażenie malowanych śniegiem. Jako że Čičmany w zimie zamieniają się w narciarski kurort, to miłośnicy białego szaleństwa mogą tutaj połączyć sport z architekturą.
Čičmany otaczają Strážovské vrchy (Góry Strażowskie), więc i latem miłośnicy turystki pieszej nie będą się tutaj nudzić. A i kilka zamków całkiem blisko stąd – na przykład Strečno.
