Przełęcz Szipka to wyjątkowe miejsce na mapie Bułgarii z dwóch powodów. Po pierwsze symbolizuje krwawą ofiarę złożoną przez Bułgarów w walce o wyrwanie się spod tureckiego jarzma. Po drugie zaś dla miłośników gór i piękna natury przełęcz Szipka (1185 m n.p.m.) to niezwykłe miejsce, z którego rozciąga się wspaniały widok na okolicę. Ponadto przy dobrej pogodzie spod znajdującego się górze Szipka (1326 m n.p.m.) pomnika widać słynne bułgarskie UFO na pobliskim wzgórzu, które w rzeczywistości oddalone jest o 6 kilometrów. Czy warto dopisać Szipkę do listy miejsc godnych zobaczenia w Bułgarii? Naszym zdaniem zasługuje na to. Przejdźmy jednak do szczegółów, by Cię o tym przekonać.
Przełęcz Szipka i góra Szipka
Ogromny Pomnik Wolności (Паметник на свободата) w górach Stara Płanina (Стара планина) na górze Szipka stanowi charakterystyczny i ważny punkt w rejonie przełęczy Szipka (Шипченски проход). Trudno go przeoczyć, niezależnie od tego, z której strony wjeżdża się na przełęcz.
Jedno miejsce – różne nazwy
Na przestrzeni lat oficjalną nazwę góry kilkakrotnie zmieniano. Kiedyś góra nosiła imię św. Mikołaja (Свети Никола). Na fali laicyzacji i pogłębiania przyjaźni bułgarsko-radzieckiej władze Bułgarii w 1951 ogłosiły, że góra nosić będzie imię rosyjskiego generała Nikołaja Stoletowa. Kim był Stoletow? Dowodził wojskami carskimi w wojnie rosyjsko-tureckiej w 1877-1878, a walki na przełęczy Szipka pozbawiły życia wielu Rosjan i Bułgarów podczas tej wojny. Jednak od 1977 roku obowiązuje neutralna nazwa Szipka.
Droga pod pomnik
Z parkingu na przełęczy trzeba pokonać ok. 900 schodów, by ostatecznie dostać się pod pomnik. Po wyjściu najdłuższymi schodami ujrzysz płaskorzeźby, upamiętniające poległych. Wracając do schodów – kąt nachylenia jest taki, że nawet młodzież dostaje zadyszki.
Oczywiście są tacy, którzy wjeżdżają samochodem jak najbliżej pomnika, ale gdy zna się historię tego miejsca, wydaje się to odrobinę niestosowne. O krwawej historii przełęczy Szipka opowiemy za chwilę.
Jeszcze kolejne schody do pokonania, by znaleźć się u podstawy monumentu przypominającego wieżę. Budowla ma aż 31,5 metra wysokości i widać ją w słoneczny dzień z daleka, nawet z miasteczka Kazanłyk.
Kamień węgielny, który zapoczątkował budowę Pomnika na Szipce, (Паметник на Шипка to druga nazwa Pomnika Wolności) położono 24 sierpnia 1922, a monument oficjalnie odsłonił car Borys III dopiero 26 sierpnia 1934 roku.
Pomnik powstał dzięki składkom wpłacanym przez Bułgarów, a autorem wybranego w konkursie projektu byli architekt Atanas Donkow (Атанас Донков, 1886-1950) i rzeźbiarz Aleksandar Andrejew (Александър Андреев, 1879-1971). Autorem figury lwa na wieży-pomniku był Aleksandar Sziwarow (Александър Шиваров, 1887-1938).
Wewnątrz wieży (nie byliśmy ostatecznie w środku, bo temat ciężki i dołujący) umieszczono symboliczny sarkofag zawierający kości rosyjskich żołnierzy i bułgarskich powstańców. Na kolejnych poziomach wieży znajduje się wystawa poświęcona obronie i fazom walk na przełęczy Szipka. Może znowu zawitamy kiedyś na przełęcz i wtedy zgłębimy temat. Wejście do muzeum płatne.
Szipka we mgle
Rok wcześniej byliśmy na przełęczy Szipka wcześnie rano i gęsta mgła sprawiła, że ledwo dało się dostrzec szczyt schodów.
Szwendobylom oczywiście nie przeszkodziło to w wyjściu na samą górę, jednak pomnik z trudem można było dojrzeć w białej zupie. W tym roku pogoda była łaskawa, a na przełęcz roztropnie dotarliśmy koło południa po zwiedzeniu pobliskiego skansenu Etar.
Wtedy mgła była tak gęsta, że nawet armaty koło pomnika były słabo widoczne. Dlatego też w tym roku mieliśmy wrażenie, że jesteśmy pod pomnikiem pierwszy raz. Wrażenie niesamowite, gdy wdrapaliśmy się pod pomnik i ukazał nam się w swoim ogromie.
Walki na przełęczy Szipka
Trudno mówić o pomniku bez historycznego kontekstu. Walki na strategicznie położonej przełęczy Szipka to aż 4 bitwy w latach 1877-1878, gdy toczyła się X wojna rosyjsko-turecka, a Bułgarzy mieli nadzieję na odzyskanie wolności i wyrwanie się ze szponów Imperium Osmańskiego, dzięki współpracy z Rosjanami.
Bułgarska partyzantka wsparła szeregi armii carskiej. Zjednoczone siły poniosły jednak największe straty podczas 6 dni walk w sierpniu 1877. Źródła rosyjskie mówią, że w ciągu tych 6 dni armia straciła 3350 żołnierzy (w tym 500 powstańców bułgarskich). Co do strat wojsk osmańskich to podawane są straty od 8 do 12 tysięcy ludzi.
Krwawa bitwa nie przyniosła ostatecznie znaczących efektów. Zarówno wojska rosyjsko-bułgarskie, jak i osmańskie nadal trwały na miejscu i jednocześnie umacniały swoje pozycje. Od września 1877 do początku stycznia 1878 straty rosyjsko-bułgarskie w potyczkach z Turkami wyniosły ok. 700 ofiar (rannych i zabitych), a ponadto ok. 9,5 żołnierzy było chorych wskutek ataku srogiej zimy.
Jednak najważniejszą rolą Szipki okazało się ostatecznie zatrzymanie znaczącej części wojsk osmańskich, co zapewniło armii carskiej otwartą drogę na Stambuł.
Nie tylko pomnik przypomina o ofiarach walk o przełęcz Szipka. Żołnierzy i powstańców upamiętnia niezwykle piękna cerkiew w miasteczku Szipka u podnóża gór. Wizyta w cerkwi i historia jej ufundowania uzmysławiają ogrom strat poniesionych przez siły rosyjsko-bułgarskie.
Przełęcz i skałki
Na wschód od Pomnika Wolności na górze Szipka wypatruj Buzłudży i bułgarskiego UFO – symbolu pokręconych pomysłów epoki socjalizmu. Z bliska UFO robi jednak jeszcze większe wrażenie.
Spod pomnika wydeptana ścieżka poprowadzi Cię na skałki zwane Orlim Gniazdem (Орлово гнездо) i punkt widokowy. Trasa wiodąca pod krzyż z lewej strony skałek wydaje się odrobinę łatwiejsza i nawet dzieciaki dawały sobie radę.
Bufet na przełęczy
Na przełęczy można zjeść w bufecie św. Mikołaja, który znajduje się naprzeciwko dużego parkingu. Jadąc od Gabrowa drogą nr 5 (E85), wypatruj po lewej stronie drogi budy z szyldem Бюфет „Cвети Николя”. Bar prowadzą dojrzałe panie, a zgłodniały klient czuje tak, jakby wpadł do cioci, który chce go dobrze nakarmić. Rok wcześniej, jak i teraz, trafiliśmy za barem na panią, którą sama przeszła na rosyjski, gdy usłyszała, że my Słowianie, więc sprawnie udało się złożyć zamówienie, choć dogadanie się w Bułgarii na ogół nie stanowi większego problemu. W zeszłym roku z matczyną troską te same ciocie nakarmiły nas oraz grupę niemieckich motocyklistów. Można tutaj także kupić także gadżety z Szipki i tradycyjne bułgarskie upominki. Skromnie, ale bardzo sympatycznie i autentycznie, klimat przypomina polskie schroniska. Można skorzystać z toalety.
Podsumowanie
Położenie Szipki sprawia, że jeśli planujesz objazdówkę po największych atrakcjach Bułgarii, to istnieje spora szansa, że nawigacja właśnie tędy Cię poprowadzi. Droga z przełęczy i na przełęcz jest dość kręta i przy złych warunkach pogodowych może być zamknięta. Na przedmieściach Gabrowa przed wjazdem na drogę nr 5 (E85) wisi tablica z wielkim napisem ОТВОРЕНО (otwarte), jeśli droga jest bezpieczna i przejezdna. Zaplanuj trasę tak, by nie trafić na drogę po zmierzchu. Bez problemu przenocujesz w Gabrowie, Kazanłyku lub w miasteczku Szipka. Na przełęczy jest też hotel/motel, po drugiej stronie drogi niż bufet, ale nie możemy się wypowiedzieć o jego standardzie, bo nie korzystaliśmy.
