Mogiła – kiedyś wieś leżąca ok. 10 kilometrów na wchód od centrum Krakowa, przy trakcie wiodącym na Ruś. Od 1951 roku w granicach administracyjnych Krakowa, bardzo blisko wybudowanej w latach 50. XX huty znanej wówczas jako Huta im. Lenina. Przez wieki jednak Mogiłę kojarzono z cystersami i opactwem ufundowanym przez biskupa Odrowąża w 1222 roku. Opactwo działa nieprzerwanie nadal, przepiękny kościół przyciąga wiernych i miłośników architektury. Znakomite uzupełnienie wizyty w Mogile stanowi zapoznanie się z dziejami opactwa, ale też z historią cystersów w Polsce i w Europie. Zajrzyj z nami do Muzeum Duchowości i Kultury Cystersów w Mogile – do muzeum, które łączy tradycyjną ekspozycję z nowymi technologiami.
Dzieje cystersów
Dzieje cystersów sięgają przełomu XI i XII wieku, a reguła cystersów wyrosła z reguły benedyktyńskiej. 21 marca 1098 Robert z Molesme, Alberyk i Stefan Harding (późniejsi święci cysterscy), a wraz z nimi 20 mnichów założyli nowy klasztor w Cîteaux.
Tym samym inicjując dzieje nowego zgromadzenia zakonnego, dali początek historii, która trwa do dziś. Po łacinie Cîteaux nazywa się Cistertium i właśnie od tego słowa wywodzi się nazwa zakonu.
Liczba siedzib cysterskich zwiększała się bardzo szybko, a w XIV wieku funkcjonowało 700 klasztorów.
Cystersi w Mogile i w Polsce
Pierwsi cystersi na polskich ziemiach pojawili się w Jędrzejowie w połowie XII wieku. Następne klasztory powstały w Sulejowie, Wąchocku i Koprzywnicy.
Do końca XIII wieku na terenie Małopolski, Wielkopolski, Kujaw, Pomorza i Śląska działało ponad ok. 25 klasztorów cysterskich.
Fundatorami klasztorów byli nie tylko biskupi, ale i książęta, możnowładcy. Podczas zaborów kasata dotknęła cystersów boleśnie – udało się jedynie przetrwać ten trudny czas zakonnikom w Szczyrzycu i Mogile.
Dziedzictwo cystersów
Cystersi zajmowali się nie tylko modlitwą, gdyż żyli w zgodzie z mottem „ora et labora”. Cystersi przyczynili się do usprawnienia gospodarki wodnej w rejonach przyklasztornych, zakładali stawy i młyny. Budowali także kuźnie. Zajmowali przekształcaniem nieużytków w miejsca, które mogły wyżywić zakon, ale i okolicznych mieszkańców.
Cystersi zajmowali się również ziołolecznictwem.
Oczywiście intensywnie pracowali także umysłowo – przepisywanie ksiąg wymagało wielkiego skupienia, staranności i cierpliwości. Wśród znanych z imienia iluminatorów warto wymienić Stanisława Samostrzelnika z Mogiły, który nie tylko zdobił księgi, ale także ozdobił malowidłami ściennymi kościół i klasztor w Mogile.
Cystersi wykorzystywali nowoczesny jak na tamte czasy system centralnego ogrzewania pomieszczeń zwany hypocaustum.
Mieli także spory wkład w rozwój architektury sakralnej, choć jednak w ich budynkach dominowała prostota.
W domu opata pozwalano sobie na więcej. Zachowały się pojedyncze ozdobne kafle z pałacu opata w Mogile z wizerunkami Zygmunta Augusta i Katarzyny Habsbużanki.
Z drugiej strony dbali o estetykę klasztornych budynków – pięknie prezentuje się kolekcja płytek podłogowych oraz kopia katalogu wzorów wykorzystywanych przez cystersów.
Na wystawie znajdziesz zabytki sakralne, szaty, księgi, detale architektoniczne. Dla młodzieży ciekawym elementem mogą być przystępnie podane informacje o tym, jak nazywały się i nadal nazywają poszczególne klasztorne pomieszczenia. Na monitorze zobaczyć z bliska prezentowane zabytki, czy obejrzeć krótki film o cystersach.
Szlak Cysterski
Polskę można zwiedzać na wiele sposobów. Jedną z opcji odkrywania historii i architektury stanowić może podróż Szlakiem Cysterskim. Oprócz opactwa w Mogile niedaleko Krakowa można wybrać się do przepięknego Szczyrzyca lub trochę dalej – do Jędrzejowa, do najstarszej siedziby cystersów w Polsce. Zachwycił nas pocysterski kompleks w Gościkowie-Paradyżu niedaleko Świebodzina.
Podsumowanie
Liczba eksponatów może nie jest imponująca, bo jak wiadomo, Szwedzi ograbili klasztor w 1655, a pożar w 1708 również dokonał sporych zniszczeń. Z drugiej strony nie ma problemu, jak to się czasem zdarza w muzeach, że natłok eksponatów utrudnia przyswojenie informacji i dekoncentruje. Jeśli zaś chodzi o nowoczesną stronę wystawy – całe szczęście nie ma nadmiaru bodźców i wystawa nie męczy. Jedynie dźwięk emitowanego filmu mógłby być odrobinę cichszy, bo wpada do sąsiedniej sali. Mogiła to wyjątkowe miejsce w Krakowie, a turyści rzadko tu zaglądają, gdyż koncentrują się, co zrozumiałe, na zabytkach w rejonie krakowskiego rynku i Kazimierza. Jeśli będziesz kiedyś w Krakowie po raz kolejny lub na dłużej, zajrzyj także tutaj. Łatwo tu dotrzeć tramwajem, a od przystanku Klasztorna kilka minut spacerem.
Opactwo Cystersów w Krakowie, ul. Klasztorna 11.
www.mogila.cystersi.pl
www.muzeumcystersow.pl
